เมื่อวันที่ 23 มี.ค.2563 ที่นครอู่ฮั่น ผู้เชี่ยวชาญแพทย์จีนหลายท่านได้ร่วมกันแถลงเรื่องยาสมุนไพรจีน 3 ชนิด 3 ตำรับ (ซันเย่า ซันฟาง 三药三方) ที่เป็นยาสำเร็จรูปและตำรับยาที่ได้รับการคัดสรรว่ามีบทบาทในการรับมือกับโควิด 19 ได้แก่ยาจินฮัวชิงก่าน เหลียนฮัวชิงเวิน ยาตำรับชิงเฟ่ยผายตู๋ เซวียนเฟ่ยไป้ตู๋ ฮั่วซือไป้ตู่
ศ.จางโป๋หลี่ อธิการบดีมหาวิทยาลัยแพทย์จีนเทียนจิน รัฐบัณฑิต ได้กล่าวว่า โรคระบาดครั้งนี้ไม่มียาที่มีผลเฉพาะเจาะจงต่อไวรัสโคโรนาและยังไม่มีวัคซีน เราก็เช่นเดียวกับผู้ร่วมวิชาชีพแพทย์แผนปัจจุบันที่มุ่งไปค้นคว้าหายาจากยาจากที่มีรายงานว่ามีประสิทธิผลแต่เดิม ขณะเดียวกันก็ได้ทำการคัดกรองยาและตำรับยาที่มีประสิทธิผลในการรักษาซึ่งจะนำมาแนะนำในครั้งนี้ ได้แก่ ยาสามชนิดกับตำรับยาสามตำรับ
ยาสองชนิดแรก ได้แก่ ยาแกรนูลจินฮัวชิงก่าน ยาแคปซูลเหลียนฮัวชิงเวิน
(หมายเหตุผู้เรียบเรียง: ยาแกรนูลหมายถึงยาจีนที่นำไปต้มสกัดด้วยน้ำ แล้วผ่านกรรมวิธีเตรียมเป็นเกล็ด(แกรนูล)สำหรับชงน้ำรับประทาน ส่วนยาแคปซูลหมายถึงยาที่ผ่านกรรมวิธีการเตรียมแล้วบรรจุในแคปซูล)
ยาแกรนูลจินฮัวชิงก่าน เป็นยาใหม่ที่มีการวิจัยขึ้นในครั้งที่มีการระบาดของไข้หวัดใหญ่ H1N1 เมื่อปี 2009 และได้มีการผลิตเป็นยาสำเร็จรูปออกจำหน่ายแล้ว ยานี้เป็นตำรับที่ประกอบขึ้นจากยาในตำรับหมาซิ่งสือกานทังจากคัมภีร์ซางหานลุ่นและตำรับหยินเชี่ยวส่านจากตำราเวินปิ้งเถียวเปี้ยน จนถึงปัจจุบันยาตำรับหมาซิ่งสือกานทังมีประวัติ การใช้มายาวนานถึง 1800 ปี ตำราเวินปิ้งเถียวเปี้ยนมีอายุเกือบ 300 ปี ยาทั้งสองตำรับนี้เป็นยาที่มีประสิทธิภาพโดยได้ผ่านการทดสอบมาในประวัติศาสตร์อันยาวนาน สรรพคุณที่สำคัญของยานี้คือ ขับพิษลม กระจายชี่ปอด ดับร้อนถอนพิษ ในขณะที่มีการคิดค้นสร้างตำรับนี้ขึ้น ศ.หวางเจิ้นได้ทำการวิจัยแบบ RCT และได้รับการตีพิมพ์ในวารสาร annals of internal medicine ของอเมริกา ผลการวิจัยแสดงว่ายานี้มีผลการรักษาไข้หวัดใหญ่ A เทียบเท่าได้กับยา Tamiflu ในขณะที่ผลข้างเคียงน้อยกว่าและราคาถูกกว่า
ศ.จางโป๋หลี่ได้กล่าวว่า ในครั้งนี้ที่อู่ฮั่นได้ทำการวิจัยศึกษาเปรียบเทียบผลการรักษาในผู้ป่วยปอดอักเสบโคโรน่าสายพันธุ์ใหม่ที่มีอาการเบาและอาการทั่วไปจำนวน 102 ราย พบว่าสามารถลดอัตราผู้ป่วยที่มีอาการเบาไม่ให้พัฒนาไปสู่อาการหนักได้ 2 ใน 3 และลดจำนวนวันที่มีไข้ลงเหลือ 1.5 วัน ขณะเดียวกันดรรชนีต่างๆ ที่บ่งชี้ถึงภูมิคุ้มกัน ได้แก่ ปริมาณรวมของเม็ดเลือดขาว เม็ดเลือดขาวนิวโตรฟิลด์และลิมโฟไซต์ก็เพิ่มขึ้นอย่างเด่นชัด แสดงว่ายาแกรนูลจินฮัวชิงก่านมีประสิทธิผลในการรักษาที่แน่นอน นอกจากบรรเทาอาการทางคลินิก ลดอัตราการพัฒนาของโรคไม่ให้พัฒนาไปสู่อาการหนักแล้วยังมีบทบาทในการปรับปรุงดรรชนีภูมิคุ้มกัน
รพ.โหยวอันปักกิ่งก็ได้ทำการวิจัยติดตามผลทางคลินิกในผู้ป่วย 80 ราย พบว่า ผลตรวจ nucleic acid กลับเป็นลบนั้นใช้เวลาลดลง 2.5 วัน การฟื้นฟูจากภาวะปอดอักเสบก็ดีกว่ากลุ่มเปรียบเทียบ 2-3 วัน ปริมาณของเม็ดเลือดขาวและลิมโฟไซต์ยังเพิ่มสูงขึ้นอย่างชัดเจน ยานี้จึงมีประสิทธิผลในการรักษาไวรัสปอดอักเสบโคโรนาสายพันธุ์ใหม่สามารถใช้ในทางคลินิก
ยาแคปซูลเหลียนฮัวชิงเวิน เป็นตำรับของ ศ.อู๋อี่หลิงที่ได้คิดค้นขึ้นในช่วงที่มีการระบาดของโรค SARS สรรพคุณของยาตำรับนี้คือ ขจัดพิษร้อนระบาด ถอนพิษ กระจายชี่ของปอด ขับระบายพิษร้อน เป็นยาที่ทีประสิทธิผลแน่นอนในการรักษาไวรัสปอดอักเสบโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ที่มีอาการเบาและอาการทั่วไป ปัจจุบันได้มีการส่งไปช่วยอิตาลี 1 แสนชุด
ศ.จางโป๋หลี่ได้ร่วมกับ ศ.จงหนานซาน ศ.หลี่หลานเจวียน นำการวิจัยแบบ RCT ในโรงพยาบาล 23 แห่งจาก 9 มณฑลซึ่งมีการออกแบบวิธีวิจัยอย่างเคร่งครัด ผลการวิจัยในผู้ป่วยไวรัสปอดอักเสบโคโรนาสายพันธุ์ใหม่จำนวน 284 ราย แสดงว่า ผลการรักษาอาการทางคลินิกและระยะเวลาที่เกิดอาการของกลุ่มที่รักษาด้วยยาเหลียนฮัวชิงเวินดีกว่ากลุ่มเปรียบเทียบ ภาพเอ็กซ์เรย์ของปอดดีขึ้นถึง 83.3% ในขณะที่กลุ่มเปรียบเทียบดีขึ้น 64.1% อัตราหายป่วยกลุ่มใช้เหลียนฮัวชิงเวิน 78.9% ในขณะที่กลุ่มเปรียบเทียบเป็น 66.2% ผลการรักษาในกลุ่มที่ใช้ยาดีกว่ากลุ่มเปรียบเทียบอย่างชัดเจน ในด้านการควบคุมภาวะโรคไม่ให้พัฒนาเป็นอาการหนัก กลุ่มรักษาโดยการใช้ยามีอัตราลดลงร้อยละ 50 และมีงานวิจัยภายนอกร่างกายพบว่ามีฤทธิ์ยับยั้งโคโรนาไวรัส
ศ.จางโป๋หลี่ยังได้แนะนำข้อพิจารณาในการใช้ยาสองตำรับนี้คือ หากไข้ไม่สูงแต่มีอาการปวดศีรษะมาก ให้ใช้ยาจินฮัวชิงก่าน หากไข้ค่อนข้างสูงและอุจจาระแห้งให้ใช้ยาเหลียนฮัวชิงเวิน
จากนั้นรองอธิการบดี ชิวไห่โป จากคณะแพทยศาสตร์มหาวิทยาลัย South East นครนานกิง ได้แนะนำยาสำหรับฉีดชื่อเสวี่ยปี้จิ้ง 血必净 ยาฉีดเสวี่ยปี้จิ้งเป็นยาสำหรับฉีดที่เตรียมจากยาสมุนไพรจีน ในหลายปีมานี้มีผลการวิจัยที่แจ่มชัด สถาบันวิจัยยาเซี่ยงไฮ้ได้วิจัยพบส่วนประกอบทางเคมีที่เป็นสารออกฤทธิ์อย่างน้อย 6 ชนิด และมีการทดลองภายนอกร่างกายพบว่ายาฉีดเสวี่ยปี้จิ้งมีฤทธิ์ระงับการเพิ่มจำนวน (replication)ของไวรัสโคโรน่า การวิจัยในสัตว์ทดลอง พบว่ายาเสวี่ยปี้จิ้งสามารถระงับการปะทุขึ้นของการอักเสบและบรรเทาความผิดปกติในการแข็งตัวของเลือด ในครั้งนี้ที่ได้มีการเลือกใช้ยาสำหรับฉีดที่เตรียมจากยาสมุนไพรจีนในการรักษาผู้ป่วยที่มีอาการหนักถึงหนักมาก ก็ได้อาศัยพื้นฐานจากงานการวิจัยทางคลินิกก่อนหน้านี้ที่แสดงว่าว่ายาสำหรับฉีดเสวี่ยปี้จิ้งมีบทบาทที่แน่นอนในการักษาปอดอักเสบ
ตำรับยาสามตำรับ
ศ. หวงลู่ฉี อธิการบดีสถาบันวิทยาศาสตร์การแพทย์แผนจีนแห่งประเทศจีน รัฐบัณฑิต ได้แนะนำยาตำรับชิงเฟ่ยผายตู่ทาง 清肺排毒方 ว่ายาตำรับนี้ประกอบด้วยตัวยาจากยาจากคัมภีร์ดั้งเดิม 4 ตำรับ ได้แก่ ตำรับหมาซิ่งสือกานทัง ตำรับเส้อกานหมาหวงทัง ตำรับเสี่ยวไฉหูทางและตำรับอู่หลิงส่าน ใช้รักษาผู้ป่วยที่มีอาการเบา อาการทั่วไป และในผู้ป่วยที่มีอาการหนักถึงหนักมาก โดยได้มีการทำการวิจัยในมณฑล10 มณฑล (นอกเหนือจากมณฑลหูเป่ย) ในหน่วยแพทย์ที่กำหนด 66 แห่ง ในผู้ป่วยจำนวน 1263 รายที่ได้รับวินิจฉัยยืนยันว่าเป็นไวรัสโคโรน่าสายพันธุ์ใหม่ จากการติดตามผลการรักษาพบว่ามีผู้ป่วยที่หายจากโรคและออก รพ.จำนวน 1214 คน หรือ 96.12% มีผู้ป่วยที่อาการหนัก 57 รายที่ต้องใช้การรักษาร่วมกับแพทย์แผนปัจจุบัน ผู้ป่วยที่มีอาการหนักนี้ให้รับประทานยาต้มชิงเฟ่ยผายตู๋ทาง จากการติดตามผลทางคลินิกมีผู้ป่วย 42 รายที่หายดี คิดเป็น 73.7% โดยไม่มีผู้ป่วยแม้แต่รายเดียวที่อาการโรคพัฒนาไปสู่อาการหนัก ภาพรังสีของผู้ป่วยแสดงว่าหลังจากรับประทานยาชิงเฟ่ยผายตู๋ทาง 2 ชุดรักษา (6 วัน) ผู้ป่วยจำนวน 53 ราย รอยโรคที่ปอดเล็กลงและหายไปในระดับต่างๆ จากข้อมูลทางคลินิกเหล่านี้แสดงให้เห็นว่ายาชิงเฟ่ยผายตู๋ทังมีบทบาทในการยับยั้งไม่ให้โรคจากอาการเบาและอาการทั่วไปพัฒนาไปเป็นอาการหนัก สามารถลดอัตราการผันแปรไปทางร้ายของโรค ลดอัตราการเสียชีวิตและบรรเทาความร้ายแรงของโรค
ยาตำรับที่สองได้แก่ เซวียนเฟ่ยไป้ตู๋ฟาง 宣肺败毒方 ประกอบขึ้นจากยาในคัมภีร์ดั้งเดิมได้แก่ ตำรับหมาซิ่งสือกานทัง ตำรับหมาซิ่งอี้กานทัง ตำรับถิงลี่ต้าเจ่าเซี่ยเฟ่ยทังและตำรับเชียนจินเหว่ยจิงทาง ได้มีการทำการวิจัยควบคู่ไปในโรงพยาบาลการแพทย์ผสมผสานมณฑลหูเป่ยในผู้ป่วย 70 ราย กับกลุ่มศึกษาเปรียบเทียบ 50 ราย ผลที่ได้แสดงว่า ยาตำรับเซวียนเฟ่ยไป้ตู๋ฟางมีประสิทธิภาพในการรักษาควบคุมอาการอักเสบอย่างเด่นชัด การเพิ่มจำนวนเม็อเลือดขาวลิมโฟไซต์สูงกว่ากลุ่มเปรียบเทียบ 17% ผลการรักษาผู้ป่วยจนหายดีสูงกว่า 22%
โรงพยาบาลสังกัดมหาวิทยาลัยแพทย์จีนเหอหนานหมายเลข 1 ได้ใช้ยาตำรับนี้กับผู้ป่วยที่มีอาการเบาและอาการทั่วไป 40 ราย พบว่าผู้ป่วยให้ผลลบในเวลาเฉลี่ย 9.66 วัน ไม่มีผู้ป่วยที่อาการพัฒนาไปเป็นอาการหนักหรือเพียบหนักแม้แต่รายเดียว ผลการตรวจด้วย CT ดีขึ้น 85% จากการติดตามผลในโรงพยาบาลแพทย์จีนนครอู่ฮั่น โรคพยาบาลการแพทย์ผสมผสานมณฑลหูเป่ยและโรงพยาบาลสนามเจียงเซี่ยที่ได้ใช้ยาตำรับนี้ในการรักษา พบว่าในผู้ป่วยที่อาการเบาและอาการทั่วไป อาการไข้ ไอและอ่อนเพลียลดลงอย่างเห็นได้ชัด การตรวจปอดด้วย CT หลังการรักษาก็ดีขึ้นอย่างชัดเจน ไม่มีแม้แต่รายเดียวที่อาการทรุดหนักลง
ตำรับที่สาม ฮั่วซือไป้ตู๋ฟาง 化湿败毒方มีพื้นฐานมาจากตำรับในแนวทางการรักษาแห่งชาติร่วมกับประสบการณ์การใช้ในทางคลินิกโดยคณะแพทย์จากสถาบันวิทยาศาสตร์การแพทย์แผนจีนในโรงพยาบาลจินอิ๋นถาน ได้มีการติดตามผลการรักษากับผู้ป่วยในรพ.จินอิ๋นถาน รพ.สนามตงซีหู สถานีสาธารณสุขเจียงจวินลู่ รพ.จินอิ๋นถางได้มีการศึกษาผลการรักษาทางคลินิกในผู้ป่วยที่มีอาการหนัก 75 ราย จากการตรวจ CT พบว่าการอักเสบที่ปอด และอาการทางคลินิกดีขึ้นอย่างชัดเจน จำนวนวันที่ผลตรวจกรดนิวคลีอิกกลับเป็นลบ และเวลาที่อยู่ใน รพ.ลดลง 3 วัน สถานีสาธารณสุขเจียงจวินลู่ทำการรักษาผู้ป่วยที่มีอาการทั่วไป 124 ราย รพ.สนามตงซีหูทำการวิจัยแบบ RCT ในผู้ป่วยที่มีเบาและอาการทั่วไป 894 ราย (กลุ่มที่ใช้ยาจีน 425 ราย) ผลการรักษายืนยันประสิทธิผลของยา ในกลุ่มที่ใช้ยาจีนได้มีการติดตามตรวจการทำงานของตับและไตไม่พบผลข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา การวิจัยในหนูทดลองที่ป่วยไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่พบว่าทำให้ปริมาณไวรัสในเนื้อเยื่อปอดลดลง 30%
เมื่อวันที่ 18 มีนาคม ยาแกรนูลฮั่วซือไป้ตู๋ได้รับอนุญาตอย่างเป็นทางการจากทบวงการแพทย์แผนจีนแห่งชาติให้ทำการวิจัยทางคลินิก การได้รับอนุญาตในครั้งนี้เป็นการเปิดทางยาตำรับจีนให้เข้าสู่กระบวนการวิจัยเช่นเดียวกับยาแผนปัจจุบัน หวงลู่ฉีได้กล่าวว่า หลังจากได้รับอนุญาตให้ทำการวิจัยทางคลินิกแล้วก็มีหลายประเทศที่ได้ติดต่อเข้ามา ยาแกรนูลฮั่วซือไป้ตู๋ถูกเรียกว่า Q-14 Q พ้องเสียงกับคำว่า cure ส่วน 14 มาจากการที่ตำรับนี้ประกอบด้วยตัวยา 14 ชนิด
เรียบเรียงโดย แพทย์จีน เภสัชกรสุทธิศักดิ์ ปวราธิสันต์ มังคละโอสถคลินิกแพทย์จีน
[หมายเหตุผู้เรียบเรียง: 1. เกี่ยวกับข้อควรระวังในการใช้ยาหรือตำรับยาที่มีหมาหวง เนื่องจากหมาหวง Ephedra Mahuang มีฤทธิ์กระตุ้นประสาทส่วนกลาง ทำให้หัวใจเต้นเร็ว ยกความดัน จึงต้องใช้อย่างระมัดระวังในผู้ที่มีภาวะความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ โรคนอนไม่หลับ
ในการตอบคำถามการประชุมทางออนไลน์ มีแพทย์จีนในอเมริกาแจ้งว่า ยาที่มีส่วนประกอบของหมาหวงไม่สามารถนำเข้าประเทศสหรัฐอเมริกา อ.จางโป๋หลี่ใด้ตอบว่า ในตำรับยาให้ใช้เซียงหรู 香薷 แทน
ในหนังสือหานซืออี้ของ ศ.ถงเสี่ยวหลิน ได้แนะนำว่า ในผู้ป่วยสูงอายุหรือมีโรคหัวใจควรลดปริมาณการใช้หมาหวงหรืองดใช้ (หานซื้ออี้ หน้า50)]
2. การใช้ยาให้พิจารณาตามการวินิจฉัยแยกกลุ่มอาการทางแพทย์จีน ตามภูมิอากาศ สภาพแวดล้อม จัดยาและปรับยาในตำครับให้สอดคล้องกับเวลา สถานที่ พื้นฐานของร่างกาย และสภาวะทางร่างกายทีต่างกัน